Du lịch Quảng Bình – Trên đường 20 Quyết Thắng, cách Di tích Hang Tám Cô 3 km của đất Quảng Bình một Bảo tàng về đường Trường Sơn huyền thoại đang được xây dựng. Tôi mạo muội cứ gọi là Bảo tàng Trường Sơn ngoài trời hay Bảo tàng sống của bộ đội Trường Sơn 559 thay vì cái tên được coi là chuẩn Khu Quản lý điều hành và phát huy giá trị hệ thống Di tích đường Hồ Chí Minh nghe cứ trúc trắc khó nhớ thế nào…
Thăm di tích suối Trạ Ang tại khu Bảo tàng Trường Sơn ngoài trời. Ảnh: Xuân Ba.
Tiêu bản thời máu lửa
Cho đến thời điểm này, cứ phân vân cớ làm sao Đường Trường Sơn- Hồ Chí Minh vẫn chưa được công nhận Di tích Lịch sử đặc biệt? Đã có gần chục di tích quốc gia mang danh hiệu đó?
Cống hiến hy sinh mất mát và đóng góp đến nhường ấy qua 16 năm (1959-1975) bám trụ mở và giữ con đường chiến lược máu lửa. Thử biên ra đây vài con số ít nhiều gây sốc như sau. Hơn hai vạn cán bộ chiến sỹ hy sinh.
Hơn 3 vạn bị thương (chưa kể con số thương vong của TNXP). Khoảng 14.500 lượt các xe máy các loại, 400 khẩu pháo và 90.000 tấn hàng bị phá hỏng và phá hủy.
Người ta tạm tính, cứ 1.000 tấn hàng đưa vô chiến trường trót lọt qua đường Trường Sơn thì có 57 người bị thương, 21 hy sinh, 25 xe ô tô và 143 tấn hàng bị phá hủy!
…Tôi đang bám gót 3 ông thiếu tướng. Cả 3 vị tướng, đã giành quãng thời gian sung sức và đẹp nhất của đời mình cho con đường Trường Sơn 559. Thiếu tướng Võ Sở, nguyên Phó Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn.
Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn nguyên là lái xe Trường Sơn sau đó đảm trách nhiều công tác quan trọng về vận tải của 559.
Và thiếu tướng Nguyễn Bá Tòng – Anh hùng LLVT, một chiến sĩ Trường Sơn sau này là Tư lệnh Binh đoàn 12, hậu duệ của 559. Cả 3 vị tướng hiện đều là yếu nhân của Hội Truyền thống Trường Sơn- Đường Hồ Chí Minh.
Có lẽ hơi bị sốt ruột và chăm chắm việc truyền lửa cho thế hệ trẻ về chiến công đường Trường Sơn trong cuộc chiến tranh Vệ quốc mà Bộ Quốc phòng đã giao cho Binh đoàn 12 trọng trách xây dựng một Bảo tàng sống giữa đại ngàn Trường Sơn này?
Bảo tàng đường Hồ Chí Minh đã có tại Ba La – Bông Đỏ (Hà Nội) nơi đại bản doanh của Binh đoàn 12 đứng chân sau năm 1975. Bảo tàng sống hay Bảo tàng ngoài trời này không được có chi tiết nào trùng giẫm với Bảo tàng ở Ba La – Bông Đỏ! Đó là tiêu chí đầu tiên của 14 hạng mục Bảo tàng Trường Sơn ngoài trời.
Du khách và mai hậu có thể tìm thấy ở Bảo tàng như những lát cắt như tiêu bản để soi để đọc một thời bi tráng của dân tộc. Cái mà người coi phải được đã mắt ở đây, ngoài hình ảnh hiện vật và những thông tin qua hệ thống, phương tiện của công nghệ thông tin hiện đại là những thứ thật hoặc tái dựng như thật.
5 trục ngang và 21 trục dọc đường Trường Sơn với hàng vạn cây số ư? Gần 1.000 km đường kín cho xe vận tải Trường Sơn qua mặt được nhiều phương tiện giết người ghê khiếp nhất của Hoa Kỳ? Hoạt động vận tải từ gùi thồ đến cơ giới lật cánh từ Đông sang Tây Trường Sơn?
Huyền thoại về giao liên và công binh Trường Sơn huyền thoại? Về những lán trại của TNXP cùng hầm chữ A? Về hệ thống bếp Hoàng Cầm? Về những bãi giấu xe, giấu quân độc đáo?
Về những vạt rau môn thục tàu bay, rau dớn, củ chụp, củ mài nuôi sống người lính Trường Sơn những năm khốn khó? Rồi cảnh sinh hoạt tắm suối, gây nuôi những giàn phong lan của lính 559 vv… và vv… sẽ có những khúc, những trích đoạn y như thật.
Rồi ATP – Tập đoàn trọng điểm máu lửa, nơi hơn 200 chiến sĩ lái xe bộ đội 559 và TNXP ngã xuống trong trận phong tỏa ATP. ATP là gì vậy? ATP dài 7 cây số gồm 3 trọng điểm liên hoàn là Cua chữ A, ngầm Ta Lê và Đèo Phulanhich nằm ở Tây Nam Quảng Bình và đông nam tỉnh Khăm Muộn của nước bạn Lào. Không có điều kiện đến thì tìm hiểu ATP bằng sa hình cùng hiện vật!
Một thứ như thật nữa là các ma – nơ – canh. Nghe đâu Bộ Quốc phòng đã cử những lính kỹ thuật sang tận Thái Lan học phương pháp chế ma – nơ – canh sống động như chùa Quán Sứ tạo hình Hòa thượng Thích Thanh Tứ vừa rồi?
Tôi dám chắc độ ẩm giữa đại ngàn Trường Sơn miền tây Quảng Bình mùa nực này phải cao lắm để làm nên thứ oi ả đặc biệt khó chịu này? Trên tôi phải dùng từ bám gót bởi cả ba ông tướng, cao tuổi là cụ Võ Sở năm nay 86 còn hai vị kia cũng thất tuần nhưng những sải bước vị nào cũng cứ phăm phăm…
Cũng lạ. Nhiều lần được dự chân với các cựu binh cao tuổi về thăm chiến trường xưa. Tất thảy các bậc cao niên ấy trong chuyến đi đều phấn chấn khỏe mạnh? Cũng nói ngay là ba vị tướng cao niên kia chuyến đi này không phải thăm thú gì mà là họ đi kiểm tra. Các cụ tra xét rất cẩn thận từng hạng mục của Bảo tàng sống với tư cách của những người phụ trách Hội, của tâm huyết và kinh nghiệm của các cựu binh từng can dự, từng tổ chức những sự kiện đã từng làm nên lịch sử của đường Trường Sơn cốt sao cho sống động bắt mắt!
Suối máu
Con suối khá lớn tên Trạ Ang dọc Đường 20 Quyết Thắng đương cuộn chảy kia chừng như là điểm nhấn của Bảo tàng sống Trường Sơn. Ngã ba Trạ Ang này một thời là trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân Mỹ. Quân sử còn ghi ngày 29 đến ngày 1/10/1968 thời điểm Mỹ dội bom ngày đêm liên tục xuống trọng điểm.
Đường tắc nghẽn. Một hành động bi tráng, có lẽ chỉ có những năm tháng khốn khó bi thương ấy là hàng trăm bộ đội và TNXP đã gùi và vần thùng phi loại nhẹ ngược Trạ Ang chuyển tới chân hàng Binh trạm 14 thứ xăng quý giá- máu của đường vận tải Trường Sơn. Mong manh thay những chuyến vận tải vận chuyển thứ nhiên liệu quý giá nhưng khủng khiếp đó giữa khói lửa đạn bom.
Đợt vận chuyển 60 phi xăng ngược Trạ Ang hai ngày ấy, con suối trong xanh hiền hòa ngày nào đã trở thành suối lửa suối máu. Một phi xăng trúng bom, lửa tóe lên.
Bầy phản lực phát hiện bu đến. Bom và đạn 12 ly, 20 ly bắn thẳng đã ghim vào những cô gái chàng trai không một thứ vũ khí gì trong tay ấy. 29 chàng trai cô gái hy sinh không toàn thây vì mảnh bom, vì đạn xé nát và cả vì bị xăng thiêu đốt. Người cao tuổi nhất cũng mới 22.
Trạ Ang như một nhân chứng sống động sẽ còn kể với hậu thế bao thông điệp qua những công trình hạng mục của Bảo tàng như vận tải đường sông, ngầm của bộ đội 559.
Cứ lẩn thẩn nghĩ thêm, chủ đạo tính cách lính Trường Sơn là bao dung? Chứ không à? Đường 20 ngoài kia tấp nập khách tham quan Hang Tám Cô. Khó tính đếm những nén hương dâng tặng chiêm bái cái nơi cách đây chỉ non 3km của Hang Tám Cô.
Nhưng nơi hy sinh của 29 chàng trai cô gái ở khúc suối Trạ Ang này 45 năm qua có lẽ chưa ai biết đến? Và tất nhiên cũng chưa được một lần hương khói?
Cái cảm giác rân rân khi tôi chụm tay lên bái vọng… Các anh các chị ơi, mai này rồi đây sẽ hương khói. Muộn còn hơn không. Không có sự tử tế nào là muộn cả.
Thay lời kết
Trọn một trưa một chiều oi ả bươn bả bám gót 3 vị tướng cùng Đoàn công tác của Hội Truyền thống Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh qua các hạng mục đang được xây dựng… dở dang! Rằng hay thì thật là hay! Những ý nghĩa, bài học lịch sử như tướng Võ Sở trầm ngâm hồi nãy lịch sử càng lùi xa thì giá trị Trường Sơn dường như càng tỏa sáng.
Phải gọi là dở dang vì toàn bộ công trình đương phải thi công cầm chừng nhỏ giọt bởi thiếu vốn. Cấp trên phê duyệt Dự án tháng Giêng năm 2009 và ấn định hết năm 2012 phải hoàn thành nhưng hiện giờ tất cả các hạng mục mới được gần một… phần ba! Tất cả vẫn là thứ “đầu tiên tiền đâu”?
Cứ phân vân phương án tài chính đảm bảo cho công trình thông đồng bén giọt được ghi rõ trong tờ trình vốn NSTW ( không nằm trong số kinh phí thường xuyên hằng năm cho các công trình văn hóa của Bộ Quốc phòng và vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa. Chặt chẽ vậy vẫn không tránh được những trục trặc, chậm trễ này khác? Tổng kinh phí gần 300 tỷ cho Bảo tàng sống này. Có đắt quá việc chi tiêu với một công trình lịch sử và tâm linh như thế này không nhỉ?
Theo Bao Tienphong
