Được UBND tỉnh công nhận làng nghề vào ngày 25-11-2015, từ một nghề phụ, chỉ làm lúc có thời gian nhàn rỗi, giờ đây, nghề làm chổi đót ở tổ dân phố 5, phường Quảng Phong, thị xã Ba Đồn được xem là một nghề có nguồn thu nhập chính, trang trải chi phí sinh hoạt cho nhiều hộ gia đình nơi đây.
Theo các cụ cao niên thì làng nghề chổi đót ở Quảng Phong đã tồn tại gần 100 năm nay. Đầu tiên là một số hộ gia đình cứ vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân thường lên các xã vùng cao của huyện miền núi Minh Hóa và Tuyên Hóa để lấy cây đót về làm chổi bán, kiếm thêm thu nhập. Khi mới hình thành số hộ làm nghề này còn ít, mặt khác, do hai cuộc chiến tranh chống Pháp và Mỹ đã làm gián đoạn sự phát triển của làng nghề.
Đến năm 1999 làng nghề mới hoạt động trở lại. Lúc này, chỉ có 19 hộ nhưng đến năm 2005 đã có 32 hộ làm chổi đót, đến năm 2015 thì tổ dân phố 5 đã có hơn 40 hộ gắn bó với nghề, ngoài ra có thêm 10 hộ ở tổ dân phố 6 cũng làm nghề này.
Đây là nghề phụ lúc nhàn rỗi, cứ xong xuôi việc đồng áng thì bà con lại bắt tay vào làm chổi để bán. Nghề làm chổi đót ở đây không chỉ người lớn mới làm được mà trẻ em cũng biết làm, nhất là vào thời gian nghỉ hè, các em tranh thủ giúp cha mẹ để có thêm thu nhập. Ban đầu, các em làm những công đoạn đơn giản, nhưng làm tới đâu lại được bố mẹ chỉ dẫn tới đó nên đứa trẻ nào cũng làm được chổi đót. Mỗi ngày, một gia đình tranh thủ làm 30-40 chổi là đã có thu nhập trên 100.000 đồng. Nhiều gia đình trong thôn nhờ làm chổi đót mà có cái ăn, có tiền lo cho con cái ăn học tử tế.
Đặc biệt, thôn có 183 hộ nhưng hiện nay chỉ có 9 hộ nghèo (chiếm 4,9%), những hộ nghèo chỉ rơi vào các hộ người già không còn sức lao động.
Thu nhập nghề làm chổi không cao, trung bình từ 1,5 – 2 triệu đồng/người/tháng, nhưng tính ra cũng bằng thu nhập của cả một sào lúa khi được mùa, hơn nữa lại luôn ổn định. Vì vậy nói là tranh thủ, nhưng hầu hết chị em khi đã tham gia làm chổi đều say mê, quanh năm theo nghề, chỉ ngày mùa các chị mới tạm nghỉ vài hôm để cấy, gặt.
Ông Nguyễn Văn Hệ, Tổ trưởng tổ dân phố 5 cho biết: Cách làm chổi đót không khó, ai cũng có thể làm được, tuy nhiên để có được một cây chổi đót vừa bền, chắc và đẹp thì cần phải có đôi bàn tay khéo léo và chắc chắn ở mỗi công đoạn, đặc biệt là công đoạn vào cán và bện. Đây là công đoạn đòi hỏi người thợ phải khỏe mới làm được, vì nếu bện vào cán không chặt thì chổi không bền, quét được thời gian thì bị tuột khỏi cán. Bông đót làm chổi cũng yêu cầu phải phơi được nắng thì chổi mới bền.
Nghề chổi đót Quảng Phong tồn tại cho đến ngày hôm nay là do độ bền, đẹp và chắc chắn của cây chổi. Nếu làm ẩu, làm dối, chổi nhanh hư thì không ai dám mua lần thứ hai. Được công nhận làng nghề, có thương hiệu rồi, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ cố gắng đưa thương hiệu chổi đót Quảng Phong đứng vững trên thị trường trong tỉnh và ngoài tỉnh.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, có nhiều hộ dân nơi đây đã mở các đại lý lớn làm chổi và đứng ra thu mua chổi của địa phương để đưa đi các địa bàn khác tiêu thụ. Có rất nhiều hộ gia đình trong thôn 5 đã khá lên nhờ nghề chổi đót như hộ anh Nguyễn Văn Tân, anh Nguyễn Anh Dũng, anh Nguyễn Thanh Hiền… Ngoài ra họ còn tạo được việc làm cho nhiều lao động nông nhàn trong xóm.
Kể về việc ăn nên làm ra từ cây chổi đót, ai cũng phải khâm phục cho sự chịu khó, năng động của vợ chồng anh Nguyễn Văn Tân (tổ dân phố 5). Từ hai bàn tay trắng, dù còn trẻ, nhưng anh là người tiên phong trong phát triển nghề làm chổi đót ở địa phương và rất thành công trong việc làm giàu từ nghề này. Không những chuyên làm chổi đót mà gia đình anh còn bán nguyên liệu, thu mua sản phẩm cho bà con rồi xuất bán ở các chợ trong tỉnh, thậm chí chổi đót Quảng Phong còn vươn ra tận các chợ Hà Tĩnh, chợ Vinh…
Từ kinh nghiệm đúc rút qua nhiều năm làm chổi, cứ đến tháng giêng là mùa thu hoạch chính của cây đót, anh Tân lại đầu tư vốn mua nguyên liệu đót về bán lại cho bà con và dự trữ trong nhà để làm khi có thời gian rảnh rỗi. Gia đình của anh là một trong những gia đình làm chổi lớn nhất nơi đây, nhờ chịu khó và nắm bắt được nhu cầu của thị trường, cơ sở của anh ngày càng phát triển, không chỉ làm giàu cho mình mà còn giúp những người trong thôn cùng làm kinh tế hiệu quả. Dịp Tết Nguyên đán này, gia đình anh đã chuẩn bị được số hàng lớn để xuất bán về các chợ trong và ngoài tỉnh.
Tuy nghề làm chổi đót đã và đang mang lại cho người dân nơi đây một nguồn thu đáng kể, nhưng công việc này không phải lúc nào cũng thuận lợi, bởi đang đứng trước những thách thức như thiếu nguồn vốn và đầu ra cho sản phẩm chưa ổn định.
Hiện nay, nhiều hộ dân tổ dân phố 5 đã mạnh dạn vay từ các nguồn để đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh chổi đót nhưng họ vẫn chưa tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi với lãi suất thấp. Trong thời gian tới, mong muốn của bà con là được Nhà nước quan tâm, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận được các nguồn vốn ưu đãi và liên kết với các doanh nghiệp tạo đầu ra cho sản phẩm.
Thanh Hoa(baoquangbinh.vn)
